Kurkuma – wartości odżywcze, właściwości i zastosowanie

Zastosowanie preparatów roślinnych i ziołowych jest obecne w medycynie naturalnej od tysiącleci. W poszukiwaniu nowych leków, badacze często sięgają do dobrodziejstw natury. Dzięki nim w lecznictwie obecne są takie substancje jak aspiryna, której naturalnym źródłem pochodzenia jest kora wierzby, czy statyny, które odkryte zostały w pleśni, a ich zastosowanie jest niezbędne do skutecznych terapii antycholesterolowych. Jedną z najbardziej imponujących substancji pochodzenia roślinnego jest kurkuma, popularnie stosowana jako przyprawa lub naturalny barwnik.

Pochodzenie i tradycyjne zastosowanie

Kurkuma pochodzi z krajów klimatu tropikalnego i subtropikalnego. Powstaje w wyniku sproszkowania kłączy ostryżu długiego, kuzyna popularnego imbiru. Substancja ta znana jest od około 2 500 lat w naturalnej medycynie Indii i Chin. Stanowi ona element tradycyjnej medycyny hinduskiej – Ajurweda. Kurkuma stosowana jest jako składnik pasty używanej do leczenia infekcji oczu, ukąszeń, oparzeń oraz opatrywania ran. Podawana jest także dzieciom jako środek przeciwgorączkowy, czy kobietom po porodzie, jako składnik naparu, pomagającego odzyskać siły i wspomagającego odporność.

Wartości odżywcze kurkumy

Kurkuma składa się głównie z węglowodanów, odrobiny białka i tłuszczu. Jest bardzo dobrym źródłem błonnika pokarmowego. Ponadto zawiera witaminy z grupy B m.in. kwas foliowy, witaminę B6 oraz niacynę. Dodatkowo spożywając kurkumę dostarczamy naszemu organizmowi cały szereg składników mineralnych takich jak wapń, żelazo czy magnez. Substancjami biologicznie czynnymi znajdującymi się w kurkumie są biologicznie aktywne kurkuminoidy. Dominującym i najbardziej znanym z nich jest kurkumina.

Prozdrowotne właściwości kurkumy

Olbrzymie właściwości kurkumy związane są z zawartą w niej kurkuminą. Badacze wykazują, że jej wpływ na zdrowie człowieka pochodzi od zdolności kurkuminy do pobudzania aktywności różnych elementów organizmu, takich jak enzymy, białka cyklu komórkowego czy receptory.

Pierwsze badania nad składem chemicznym kurkumy sięgają około 200 lat wstecz, jednak zainteresowanie jej właściwościami leczniczymi skupia się w ostatnich trzydziestu latach. W 1989 roku indyjski naukowiec Bharat B. Aggarwal zajmował się poszukiwaniem związków o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwnowotworowych. Bazując na poznanej w dzieciństwie literaturze Ajurweda zdecydował się zbadać kurkumę. Naukowiec wspominał, że wraz z współpracownikami wzięli odrobinę przyprawy z kuchni i posypali nią komórki, a otrzymany efekt przerósł ich oczekiwania.

Kurkuma charakteryzuje się działaniem plejotropowym, co oznacza, że działa wielokierunkowo na nasz organizm. W toku wielu badań wykazano, że kurkuma posiada właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz przeciwnowotworowe. Wpływa także na leczenie problemów metabolicznych oraz zaburzeń wywołanych przez ośrodkowy układ nerwowy.

Zastosowanie kurkumy w lecznictwie

Zbyt duże stężenie wolnych rodników w naszych komórkach prowadzi do wywołania stresu oksydacyjnego. Wiązany jest on z powstawaniem wielu chorób oraz procesami starzenia. Wykazano, że kurkumina posiada właściwości antyoksydacyjne zbliżone do silnych antyoksydantów takich jak witaminy C i E.

Choroby takie jak alergie, zapalenie stawów, czy niektóre dolegliwości układu pokarmowego należą do typowych chorób o podłożu zapalnym. Zawarta w kurkumie kurkumina wykazuje duże właściwości przeciwzapalne. W ponad tuzinie badań klinicznych dotyczących wpływu kurkuminy na leczenie zapalenia stawów i kości, wykazano jej wyraźny wpływ na obniżenie bólu oraz ilości wybroczyn. Odnotowano także znaczne zwiększenie efektywności leczenia, gdy oprócz tradycyjnych leków stosowanych w terapii zapalania stawów, pacjentom, była także podawana kurkumina. W innych badaniach klinicznych udało się udowodnić, że spożywanie kurkumy wpływa pozytywnie na zaburzenia żołądkowo-jelitowe takie jak: niestrawność, zapalnie trzustki, choroba Crohna czy chroniczne zapalenie jelit.

Badania nad skutecznymi terapiami antynowotworowymi są niezwykle istotne, ze względu na coraz częstsze występowanie nowotworów oraz ich dużą śmiertelność. Przeciwnowotworowe właściwości kurkuminy obecnie prowadzone są głównie w systemie in-vitro. Badania te wykazują, że substancje zawarte w kurkumie wpływają na zahamowanie rozmnażania się komórek nowotworowych oraz mogą pobudzać je do apoptozy, czyli tzw. „zaprogramowanej śmierci komórki”. W badaniach in-vivo (z wykorzystaniem zwierząt), poprzedzających badania kliniczne, kurkumina wpływa na zahamowanie powstawania przerzutów oraz uniemożliwia komórkom nowotworowym przemieszczanie się wraz z układem krwionośnym.

Problemy ze stosowaniem kurkumy

Głównym problemem w stosowaniu kurkumy jest jej niska biodostępność. Oznacza to, że bardzo mała ilość substancji czynnych zawartych w kurkumie trafia do naszego krwioobiegu. Kurkuma jest bardzo słabo rozpuszczalna w wodzie. Spożywana trafia do wątroby, gdzie podlega działaniu enzymów wątrobowych i metabolizowaniu. Ostatecznie kurkumina jest dość szybko usuwana z organizmu. Szacowane jest, że zaledwie 1% substancji trafia do krwioobiegu człowieka. Aby zwiększyć rozpuszczalność kurkuminy zalecane jest podgrzewanie kurkumy (12-krotne zwiększenie biodostępności) lub przyjmowanie jej z tłuszczami (szczególnie kokosowym) lub pieprzem, który ułatwia jej przyswajanie przez organizm.